Devrek Bastonu
DEVREK BASTONU’NUN TARIHÇESI & ÖZELLIKLERI VE YAPILIS TEKNIKLERI:
TARIHÇE: Devrek bastonu hakkinda, en eski yazili belge olarak 1833 Kastamonu Salnamesi bulunmustur. Bu tarihi belgede Devrek’ten Kastamonu’n bir kazasi olarak bahsedilir. Devrek’in sosyal ve siyasi yapisindan sonra ekonomisini açiklarken, ormanlik olan Devrek ve çevresinde elisi yapimi sigaralik,sandik ve benzeri ürünlerin yaninda kizilcik dalindan yapilma ‘’baston’’dan övgü ile bahsetmis, ve uzun bir geçmise sahip oldugunu belirmistir.
Ahsap sanatinda kendini gelistirmis olan Devrek’li zanaatkar ve ustalar sarayin marangozhanesinde görev almaktaydilar. Bunlardan Ali Ziya Efendide Osmanli Imparatorlugunun Misir seferinde, Misir’in Ingilizler tarafindan isgali ile esir düsenler arasinda idi. Ingiliz asilzade ve subaylarinin elindeki bastonlari gören ve onlarin bastonlarinda ki sap islemeciligine öykünen Ali Ziya Efendi esaret sonrasinda Devrek’e gelerek baston çalismalarinda yasadigi tecrübeden faydalanmistir.
Ancak;Hicri 1310-Miladi1892 tarihli Kastamonu salnamesinin Hamidiye Kazasi bölümünde,”Masnuat”(Masnuat:Sanatli yapilmis eserler) basligi altinda Devrek kasabasinda ceviz agacindan yapilan ceviz agacindan yapilan sandik,masa, konsol, sigara agizligi ve baston gibi seyler Sayan’i Memnuniyet bir suret olup” derken genel yaklasimla zaman çeliskisine düsmektedir.Zira bu tarihte resmi raporda bahsediliyorsa daha eski bir tarih söz konusu olmasi gereklidir. Bu konunun amatörce arastirilmasinin yanlis oldugu için arastirmanin uzmanlarinca yapilmasi daha dogru olacaktir.
Cumhuriyetin kurulmasindan sonra ülkenin düstügü ekonomik darbogaz Devrek Bastonuna da yansimistir. Ustalar geçimlerini saglamak amaciyla baston imalatinin yaninda ek bir ugras edinmek zorunda kalmislardi. Zamanla bu ek ugraslar daha öne çikmis ve bastonculuk unutulmaya baslamistir. Öyle ki baston imalati ek is veya ‘’hobi’’ olmaya baslamistir. Bunun sonucu olarak ta baston ustalari ‘’çirak’’yetistirememeye baslamislardir. Böylece el sanatlari için gerekli olan çirak kavrami ile ustalarin becerilerini gelecek nesillere aktarma gelenegi bozulmus oldu. 1970’li yillarda asil isleri erkek berberligi, marangozluk, esnaf ve memur olup ta emekli olan kisiler baston imalati yapmak zorunda kalmislardir. Zorunda kalmislardir diyoruz, çünkü, baston imalati geçimlerini saglayabilecek geliri elde edememekteydiler. Ancak 1980 sonrasinda Çelebi Usta Devrek Bastonu imalatina baslamasi ile Devrek Bastonu geçmisten beri yapilan kisir motifleri asmis,kendine yeni ufuklar belirlemistir.
Bunun yaninda baslatilan Baston ve Güres festivali ile önce bölgesel basin daha sonra ulusal basinin ilgisi ile dikkatler Devrek Bastonuna çekilmistir. Böylece Devrek Bastonu eski meshur günlerine tekrar ulasmis oldu.
ÖZELLIKLERI:
Bastonluk agaç kizilcik agacinin dalidir. Ancak Karabük ilinin Yenice ilçesi ile Bolu ilinin Mengen ilçesi arasindaki 70 km.lik bir orman sinirinda yetisen kizilcik agaci Devrek Bastonu yapimina uygundur. Kasim subat arasi kesilen dallar en az bir yil bekletilir. Sirayla düzeltilir ve tornada çekilir.Bu dal da en az üç ay bekletilir. Üç ayin sonunda sap ve (manda boynuzundan yapilma) pabuc takilarak islenmeye baslanir. Islemede kullanilan malzemeler törpü, ege, sistire ve zimpara ile hayal gücüdür.Renk vermede ise kezzap, zift ve toz boya kullanilir.
Imalat, el isi oldugu için sinirli sayida ve her biri digerinden farklidir. Üretilen ürün ne kadar ugras verilse de digerinden mutlaka farklilik içerir. Bu gerekçe ile Devrek bastonunun her biri tek ve ne kadar istense de ikinci bir benzeri yapilamayacak ürünlerdir.
Devrek bastonunu dünyada ünlü eden bastonun üzerinde uygulanan isçilikten kaynaklanir. Dünyanin ve ülkemizin baska bölgelerinde yapilan diger bastonlar da isçilik uygulamasi ancak sapindadir. Biz ise bastonun gövdesini ince bir isçilikle isleyip ona kullanilabilme sansi veriliriz. Devrek bastonunun özelligi gövdesinde isleme kullanilabilmesidir. Bu isleme kesinlikle el isi olmasi ve dalimizin kizilcik agacinin dali olmasidir. Kizilcik agaci kullanildigi takdirde zaten torna ile baston yapma sansinin olmamasi, Devrek bastonunun temel yapi tasinin kizilcik dalindan yapilmis olmasidir.
Pabuç kisminda manda boynuzu kullanilmasinin sebebi;Agacin asinmasinin ve kaymayi azaltmaktir. Ayrica manda boynuzunun steril ve hijyenik bir organ olmasi ve sokaktaki mikrobu eve tasimamasi da bu malzemeyi kullanmakta etkili olmustur.
YAPILISI:
Sap ve pabucu takilan bastonluk dal yapilmak istenen motife göre törpü ile sekillendirilir. Eger klasik Devrek Bastonu olan yilanli baston yapilacaksa; balik sirti törpü ile yilan yuvasi açilir. Akabinde düz törpü ile bastonun alt ve üst kisminda bulunan düz törpü ile düz kesim törpülenir. Bu islemle sap ve pabucun bastona esitligi saglanir.
Törpüleme isleminden sonra ege ile motifin ayrintilarina girilir.
Ayni zamanda törpünün dis izleri temizlenir. Üreticinin yaratmak istedigi modelin belirtmekte son adimidir. Bundan sonraki islemler sistire ve zimpara ile bastonun temizlenmesidir. Kullanilan zimpara 80 derece ile baslar ve ustasina ve motifine bagli olarak 600 veya 1000 derece zimparaya kadar ulasir.
Zimparadan sonra renk verme islemine geçilir. Klasik yilanli bastonda renk vermede boya kullanmayiz. Renk verici olarak “KEZZAP” kullanilir. Kezzap kullanmanin tek amaci renk vermek degildir. Ikinci bir amacida bastonda agaç kurdu olusmasini engellemektir. Kezzap ile islenen baston 400 ve 600 derece zimpara ile zimparalanir ve boyahaneye verniklenmeye geçirilir. Verniklenme asamasinda her vernik tabakasindan sonra 600 dereceye karsilik gelen bulasik bezi veya teli ile tellenir. Ta ki son kat verniklemede mümkün oldugu kadar pürüzsüz bir zemin elde edilinceye kadar.
Ikinci ana model olan sivama bastonlar ise düz törpü ile törpülenir ege sistire zimpara asamasindan sonra ziftin eritilmesi ile elde edilen boya bir bez yardimi ile bastona sivazlama yöntemi ile sürülür. Motifin ortaya çikmasinda havanin sicakligindan kisinin en ufak hareketine kadar her sey etkilidir bu yüzden ayni desenden iki adet bulunmasi olanaksizdir.
Üçüncü ana modelde ise toz boya kullanilmaktadir.Toz boya ispirto ile eritilir ve bastona sürülür. Daha sonra dis hekimlerinin kullandigi asma motorla resim veya motif yapilir. Daha sonra vernik yapilmaya gönderilir.
Bütün bastonlar bu üç teknik ile yapilir. En önemli özelligi agacin özelliginden dolayi ne kadar ince olursa olsun kullanilmaya müsaittir.Özellikle de bastonlardan ince olani makbuldür. Bir diger özellik ise tamamen el imalati oldugundan dolayi bütün bastonlar birbirinden farklidir. Kisaca söylersek Devrek bastonu sahibine özel yapilmis bir üründür denebilir.
Verniklenme asamasindan sonra baston kullanima hazirdir. Ancak burada insanin hangi boyda baston kullanacagi sorunu ortaya çikmaktadir. Bunun için belirlenen kistas; baston kullanicinin ayaklari ile pareler durumda iken omuzun normal halinde durusuna göre dirseklerin 15/20 derece bükük olmasini saglayan uzunluk o kullanici için mükemmel boy oranidir.
Copyright © 2008-2023. Tüm hakları saklıdır. Devrek Havuzbasi Kiz Ögrenci Pansiyonu Webmaster https://www.facebook.com/devrekyurdu